بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 197

از ته دل(از سر صدق و صفا)
خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری
بریدن شیر-لخته لخته شدن شیر

بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز

اروای ننه‌ات(ارواح بابات)

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

زیر چاق-حاضر-آماده

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

 

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)
زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

 

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !
تمام و کمال-کامل-به تمامی

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی
پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

دسته بازی-حزب و گروه راه انداختن
از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی

 
بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

زار-نا به سامان-خراب-بد

روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن

دخترینه-دختر-مونث
دروازه-دروازه مانندی در دو سوی میدان فوتبال-گُل

تازگی-طراوت-خرمی-اخیرن

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

دستی-به عمد-از روی تعمد

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز
ته دار-پایه دار

دقه-دقیقه
زیر جامه-زیر شلواری

 

دل پُر داشتن-کینه و دلخوری دیرینه داشتن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی
خوش حرکت-خوش رفتار-طناز
از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

 
ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن
خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

ذلیل مرده-ذلیل شده

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

 

تفنگ ته پر ت-فنگی که با فشنگ شلیک می کند

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

اُرُسی-کفش

پینه زده-وصله کرده

تخت پایی-صاف بودن کف پا
چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن

بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن
دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

آتش بی‌دود-آفتاب-غضب

 

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

دلسرد-ناامید-مایوس

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن
خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

داغ چیزی به دل کسی ماندن-آرزوی چیزی را داشتن و به آن نرسیدن

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن
بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

به هم خوردن حال-استفراغ کردن-بالا آوردن
بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد
پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

ادرار بزرگ(مدفوع)

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد
چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی
چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی
چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند
زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد
چای نیک-قوری و کتری چای

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

چاچول باز-حقه باز-شیاد

داد و هوار-داد و فریاد

بند آمدن-متوقف شدن

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

 

تخته پوش کردن-پوشانیدن سقف و مانند آن با تخته
 

 

تناسب داشتن (چیزی) به کسی

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

دزد سر گردنه-کاسب نادرست و گران فروش
رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

رکاب دادن-راهی جایی شدن

اجابت کردن معده-قضای حاجت

دخل داشتن-ربط داشتن-مربوط بودن

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

چُس افاده-افاده ی بی جا

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

خواری و زاری-پریشان حالی

از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن
 

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

 

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است

باربند-جای نهادن و بستن بار

تلکه بند شدن- تلکه کردن

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

حال و حوصله-نگا. حال و احوال

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

 

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم
خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

دان دان بیرون زدن-ظاهر شدن دانه ها بر پوست

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

چوب خوردن-تنبیه شدن

 

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

از جگر گذشتن-نامردی کردن

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

دله دزدی-عمل دله دزد

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

پیش-برنده-آن که جلو است

چلو صاف کن-آبکش

خُردینه-بچه ی خردسال
اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

ذاق و زوق-زن و بچه-سر و صدا و نق نق بچه

خیکی-آدم چاق و فربه

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

زور گو-کسی که خواست های خود را تحمیل می کند

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

خیابان گرد-بی کاره-ولگرد

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن
اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

زرت و زورت-زرت و پرت

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع

 

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)
حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

(به زبان کودکان) زخم شدن

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

احتیاطی(نجس، ناپاک)

اگر بمیری هم-به‌هیچوجه-هرگز

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

 

 

بد زبان- بد دهن

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

دست به گریبان شدن-با هم به جدال پرداختن-گلاویز شدن
از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

 

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

بی شوخی-جدا-بدون شوخی

 
پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

بلا نسبت-دور از جانب شما

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه

چای دان-جای نگهداشتن چای خشک

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن
جَفت-چوب بست انگور

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

 

آن سفر-آن بار-آن دفعه

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

بخار-توانایی-شایستگی

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

بده اون دستت-آی زکی !

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی

چموش-سرکش-یکدنده

چاک کردن-نگا. چاک دادن
دبش-گس-دارای مزه ی ترش و گزنده
بند آوردن-متوقف کردن
چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

بالا آوردن-استفراغ کردن

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

رومیزی-منسوب به میز

جفتک زن-لگد زن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!
اختر در پیراهن کردن-بی قرار کردن

پرداختی-مبلغ داده شده

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

آشی بودن زندگی-نامساعد بودن حال و احوال

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن
رد خور نداشتن-قطعی بودن-حتمی بودن-قابل رد نبودن

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک
تپق زدن-بیرون شدن بی اراده ی کلمه از زبان-چیزی جز مقصود گفتن
چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن
پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

تو دوزی-دوختن از درون

آب‌زیرکاه(حیله گر، فتنه انگیز، دو رو)
زند و زا کردن-زاییدن-زاد و ولد کردن

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

آفتابگیر-جایی که آفتاب بر آن بتابد-سایبان-چتر آفتابی
چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود
بی پایه-دروغ-پوچ

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن

از بیخ گوش کسی گذشتن(در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن)

 
تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

پاچین-دامن زنانه

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

دست به جیب-بخشنده-خرج کن

با معرفت-لوطی و جوانمرد-دارای قوه ی تشخیص خوب از بد

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

خوردن سر کسی-سبب مرگ کسی شدن-کسی را دق مرگ کردن-در نتیجه ی پرحرفی کسی را کلافه کردن

 

آدم چوبی(بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی)

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

 

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

 

زمین ماندن-معطل و معوق ماندن-باقی ماندن و انجام نگرفتن کاری

چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن

آب به آسیاب کسی ریختن-با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

 

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

دنگ و فنگ-طول و تفصیل-مقدمه چینی فراوان-تشریفات زیاد

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

 

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی
خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی
 

دوره-مهمانی-زمانه

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

 

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن
بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

دزد و حیز-نادرست و مکار

حرص خوردن-عصبانی شدن

دو لا پهنا-پارچه ای که عرض آن دو برابر عرض پارچه های معمولی است

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن
چشم گود شدن-لاغر شدن

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

جگرکی-جگر فروش

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

آتش به مال خود زدن-کالایی را بسیار ارزان فروختن

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

پابوسی-زیارت

زورکی-از روی بی میلی-تصنعی

آب آتش زده(اشک)
 

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

پیش بردن-کاری را به انجام رسانیدن
بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا
تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

زپرتو-ضعیف-بی دوام

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن
چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

خجالت زده-شرم زده-شرمگین

چهار طاقی-فضای سقف دار و بدون در

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

تر دماغ-سرحال-شنگول

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

زیر سازی-ساختن قسمت زیرین جاده

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

زیاده روی-افراط-اسراف

 

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

چلو-برنج آب کشیده
 

بی دماغ-افسرده-اوقات تلخ-دمق

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)
خانه آباد-عبارتی برای تحسین است
پاتال-سالخورده-پیر
خوردنی-غذا-قابل خوردن

بِدو بِدو-با شتاب-سریع