کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 108

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

 
دوبله-دو برابر-دوبلاژ
آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

دندان پر کردن-ترمیم دندان آسیب دیده

چوروک خوردن-چین برداشتن

 

در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)
حاضر و آماده-آماده

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

 

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

زهکونی-اردنگی-تیپا

 

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

جا در جا-فورن-جا به جا

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

خِر کسی را گرفتن-نگا. خر کسی را چسبیدن

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

حظ کردن-لذت بردن

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن
دو دل-مردد-بی تصمیم
ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

دل آب شدن برای چیزی-بسیار مشتاق چیزی شدن

اشک کوه(یاقوت، لعل)

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

خیط کشیدن-خط کشیدن

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

 

انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

خفگی-حالت فشردگی گلو و تنگی نفس

 

 

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن
دیوانه ی کسی بودن-عاشق بی قرار کسی بودن

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

دست و پا کردن-فراهم آوردن

 

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)
تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن

بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

دلخور-رنجیده-ملول-گله مند

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم
زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

پیگرد-پی گیری-تعقیب

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)

زانو انداختن شلوار-کش آمدن پارچه ی شلوار در قسمت زانو

خون کسی در نیامدن-بی نهایت خشمگین بودن
زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

جلز و ولز-سوز و گداز
دلگرم-علاقه مند-مشتاق

 

تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی

برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد
جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

 

 

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن
تو دماغی-صدایی که بخشی از آن از بینی برآید

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن
خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

خوش ِ کسی بودن-به هنگام شگفتی مانند چشمم روشن! گویند

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات
چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

با اشتها-متمایل به غذا

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

آهو چشم-معشوق-شاهد

برادر زاده-فرزند برادر
ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

پل زدن-در کار کسی مانع ایجاد کردن-رابطه ی دو کس را به هم زدن-روز میان دو تعطیل را تعطیل کردن

آیَم سایَم(گاه‌کاهی)
رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

تر و فرز-چست و چابک

خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند

دو کرپا-چمباتمه

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

 

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

چرسی-آدم معتاد-افیونی

دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

چوروک افتادن-چین پیداکردن چیزی

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

اِحلیل خوردن-فریب خوردن

آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود

 

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون
حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

آدم-نوکر

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

 

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

چشم انداختن-نگاه کردن

 

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن
بازداشتن-منع کردن-مانع شدن
خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

بی تفاوت-بی اعتنا

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن
خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن

جا خوش کردن-در جایی که معمولن نباید ماندن اقامت کردن

زیر تشکی-رشوه

جیره بندی-سهم بندی

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن

پَس-ناجور-خراب

د ِ-زود باش!

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن
به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

جان به عزراییل ندادن-بسیار بخیل بودن-دیر مردن-سخت جان بودن

خال مَخال-خال خال

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

خاله خرسه-دوست نادان

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند
جگری-به رنگ جگر
زیر چاق-حاضر-آماده
پیچه-دل درد-مالش رفتن شکم

 
دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

جایی که عرب نی انداخت-جایی پرت که در آن جا خبری از کسی نمی آید

 

چندش شدن-حالت چندش دست دادن

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

پیراهن بیش تر پاره کردن-بیش تر تجربه داشتن

 

 
زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن

خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن
خطایی-نوعیز آجر

دست شستن از چیزی-از چیزی دست کشیدن-از داشتن چیزی ناامید شدن

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

ته ریش-ریش اندک

زبان گز-چیز تند و تیز
چروک خوردن-نگا. چروک افتادن
چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

چوچول باز-دغل-بی حیا

 

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

 
پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

دست آموز-تربیت شده-آموخته

زنیکه-زنکه

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

داغ به دل یخ گذاشتن-کاری بی هوده و بی اهمیت کردن
ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

جرینگ-صدای سکه های پول

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن

از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)
رفوزه-رد شده در امتحان-مردود
درق دروق-درق درق

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)
 

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

زانو انداختن شلوار-کش آمدن پارچه ی شلوار در قسمت زانو

 

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

تیز بزی-فورن-بی درنگ

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده
به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند
روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن

جگر گوشه-فرزند

خروس خوان-هنگام سحر

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل

چله ی تابستان-گرمای سخت

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

خرده قرض-بدهی اندک

چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

پُخت-هر نوبت از پختن

اهل بیت-اهل خانه-خانواده

خودخوری-حالت خودخور

زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن

خروس جنگی-کسی که به اندک چیزی به ستیزه برمی خیزد
تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

چشم زاغ-بی شرم

دل پُر داشتن-کینه و دلخوری دیرینه داشتن

پا پس کشیدن-عقب کشیدن

توالت رفتن-به دستشویی رفتن
چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند
خوشبختانه-از حُسن اتفاق

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

رفتگار-رفتنی-مردنی

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

حرف گوش کن-حرف شنو

پَخ-مسطح-بی ژرفا
برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

 

چلچلی-دیوانگی-بیعاری

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی
تخم شر-مردم آزار- شرور

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

بند آوردن-متوقف کردن

درگاهی-آستانه

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

خوش منظره-خوش نما-زیبا
بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

ذِله کردن-ذله آوردن

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

بی اُرس و پرس-بی مقدمه
زمانه بازی کردن-با زبان بازی و چاپلوسی رفتار کردن
حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان
آخرین تحویل-قیامت

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

بیخ خِر-بیخ گلو

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

چاشت بندی-صبحانه-غذای اندک

پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

زمین گیر-کسی که به سبب بیماری یا پیری نتواند از جای خود برخیزد

 

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

 

جِر-اوقات تلخی-لج

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

 

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

ابزارفروشی-فروشگاه وسایل خاص و ابزار یدکی

 

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن
دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن
دماغ سوختگی-خجالت زدگی-ناکامی

آقبانو(نوعی پارچه‌ی نخی نازک)
اجباری بردن-کسی را به خدمت سربازی بردن
در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

 

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

 

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

جِر-اوقات تلخی-لج

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

چپو کردن-چاپیدن-غارت کردن

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن
پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد
آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن
چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن

پیه دل باز کردن-تحمل کردن

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)
خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن
در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

چم و خم-آداب و رسوم-فن-ناز و عشوه

بیا و ببین-تماشایی-بسیار جالب-قابل توجه
 

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک
جاپیچ-جاکش-دلال محبت
آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو

دزدیده-دزدکی
زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

آب نخوردن-درنگ نکردن
حِکِه ای-مردم آزار-کرمکی-ناراحت
آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

بوق سگ-بسیار دیر وقت